Փետրուարի 18, 1921թ․։ Հայ Ազգի Արիութեան ու Արժանապատւութեան օր։ Հաղորդում Ա։ Վահան Չերազի յուշերը։

19 փետրուար 1921թ․։ “Պաշտելի Վազգէնս‚ ևլն‚ ևլն: Չ’եմ գիտեր ինչպէ՞ս սկսեմ և ինչպէս վերջացնեմ: Երէկ, փետր. 18ի լուսաբացին‚ Հայաստանի ժողովուրդը՝ ըմբոստութեան պանծալի և աննախընթաց ժէսթով մը իր ուսերէն թափ տուաւ և ցեխին մէջ ձգեց պոլշեւիկներու բռնակալ ու գարշելի լուծը: Չ’եմ գիտեր ինչպէս պատմեմ‚ այնքա՜ն բարձր‚ այնքա՜ն գեղեցիկ‚ այնքա՜ն հրաշալի ու երազային էր կատարուածը: Երկուքուկէս ամիս է որ այստեղ էին այս խուլիկանները: Հայաստանի ժողովուրդին կեանքը‚ իր ամէն մանրամասնութիւններուն մէջ, դարձուած էին‚ անտանելի: Թունաւոր‚ ժանտահոտ‚ հեղձուցիչ‚ անշնչելի մթնոլորտ մը ստեղծած էին: Սարսափի սև ամպ մը պատած էր մեր երկինքը‚ սուրը կախուած էր ամէնուն գլխին‚ կասկածը ամէնուն աչքերու մէջ էր‚ ոչ ոք չ’էր գիտեր թէ երեկոյին տուն պիտի երթա՞յ‚ առաւոտուն իր անկողինին մէջ պիտի արթննա՞յ: Երկուսուկէս ամիս է որ աւազակութիւնը‚ լրտեսութիւնը‚ զրպարտութիւնը‚ հրէշային վայրագութիւնները սանձարձակ տիրեցին: Եւ երէկ առաւոտ յանկարծ ուսերնիս մէկ մը թօթովեցինք‚ ամէն բան չքացաւ‚ և նորէն ոտք ելանք‚ ազատ‚ անկախ‚ և շուտով միացեալ: Երէկ առաւօտ Բարլամենտի վրայէն վար քաշուեցաւ կարմիր դրօշը‚ և նորէն բարձրացաւ մեր դրօշակը‚ Պոլիսէն եկած փառաւոր եռագոյն մը: Փետր. 17ի երեկոյեան արդէն քաղաքի շուրջը հասած էին շրջանի ապստամբները‚ Ալագեազի լանջերուն վրայ տեղաւորուած սասունցիք ու մշեցիք‚ Ապարանի‚ Կոտայքի‚ Էջմիածնի գիւղացիները: Հետեւեալ առաւօտուն արթնցանք հրացանի‚ գնդացիրի և թնդանօթի ձայնով: Գրոհը սկսած էր և երկար չի տևեց: Երկու Š